جعل اسناد مسئله مهمی در حوزه قوانین و مقررات حقوقی است. می‌توان اسناد را یکی از عوامل اساسی در تنظیم روابط انسان‌های جامعه معرفی کرد. این اسناد هستند که اعتماد را در جامعه به وجود می‌آورند. اگر یک جعل سند انجام شود و این اعتماد از بین برود، نظم و روابط جامعه هم دچار مشکل می‌شود. جعل سند مجازات‌هایی هم در پی دارد. زیرا اگر چنین مجازات‌هایی در نظر گرفته نشود، هرج و مرج و بی‌نظمی در جامعه بیداد می‌کند. در این مقاله به موضوع جعل سند و مجازات معاونت در جعل اسناد می‌پردازیم.
جعل اسناد چیست و چگونه انجام می‌شود؟
جعل سند به معنی ایجاد نوشته، سند، مهر و امضا افراد رسمی و غیر رسمی، ایجاد تغییر در سند (خراشیدن، قلم بردن، الحاق، محو، اثبات یا تاخیر سند نسبت به تاریخ حقیقی و …) بدون اجازه صاحب سند می‌باشد.
جعل سند که یکی از خلاف‌های جامعه محسوب می‌شود، استفاده غیرقانونی از اسناد هویتی یا دولتی را در پی دارد. مجرمین از این اسناد برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند و ملک یا هر مورد تملیکی دیگر را به صورت غیرقانونی ضبط می‌کنند. شاید جعل اسناد هویتی بیش از هر سند دیگری انجام شود؛ زیرا از آن‌ها در ارگان‌های زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع اسناد هویتی هستند که پایه صدور سایر اسناد قرار می‌گیرند و این کار موجب صدور اسناد مجعول بیشتر می‌شود. جالب است بدانید که این روند، تعقیب کیفری مجرم را دچار مشکل می‌کند.البته معمولا افراد حرفه‌ای این کار را با دقت زیادی انجام می‌دهند و سوابق مراجع قضایی نشان می‌دهد که تبهکاران با استفاده از شگردهای مختلف، از اسناد هویتی استفاده‌های فراوان مالی می‌برند. به همین دلیل اسناد هویتی دارای اهمیت زیادی هستند.
حتی اگر از مردم جامعه در مورد جرم‌های معمول جامعه که بیشترین ضربه را به افراد می‌زند بپرسیم، عموما جرم‌هایی مانند سرقت، کلاهبرداری و غارت اموال را نام می‌برند. این جرایم چنان زیاد شده است که قانون‌گذاران را مجبور به ایجاد قوانین و مجازات‌های خاص کرده است. البته گاهی پیدا کردن این افراد سخت است و نمی‌توان به راحتی هویت بزهکاران را پیدا کرد. مثلا افرادی که دست به سرقت بانک، طلافروشی یا اتومبیل می‌زنند، ممکن است از اسناد جعلی برای این کار استفاده کنند تا دستشان رو نشود.
انواع جعل اسناد
- جعل اسناد هویتی: این مورد شامل جعل مدارک مربوط به شناسایی افراد و هویت آن‌ها می‌باشد. این مدارک شناسنامه، کارت ملی، گذرنامه، گواهینامه، کارت پایان خدمت، کارت معافیت از خدمت، مدارک شناسایی صنفی و … است.
- جعل جرم: شامل هر فعالیت یا عدم فعالیت که شامل مجازات قانونی می‌باشد.
- جرائم علیه اموال: این نوع جعل شامل نقض حقوق مالکانه افراد است. مانند کلاهبرداری، خیانت در امانت، صدور چک (بلامحل)، سرقت، معامله مال مسروقه و … می‌باشد.
بیشتر بخوانیم: ارتباط با وکیل پایه یک دادگستری
پیشگیری از وقوع جعل اسناد
پیشگیری کیفری یا واکنشی از وقوع جعل
یکی از راه‌های جلوگیری از وقوع جرم جعل سند توسط افراد، ترساندن یا ارعاب ایشان از انجام کارهای مجرمانه است.
همانطور که کارهای نیک مانند ورزش، عبادت و مشغول بودن به امور خیریه از وقوع جرائم مختلف جلوگیری می‌کند، متوسل شدن به کيفر افراد مجرم هم باعث می‌شود که جرائم بیشتر توسط سایرین در موقعیت‌های مشابه اتفاق نیفتد. در واقع مجازات کمک می‌کند که جرائم انجام شده دوباره توسط افراد و شهروندان دیگر صورت نگیرد. پیشگیری کیفری شامل روش‌های زیر است:
- تهدید بالقوه بزهکاران و جاعلان به مجازات، وضع و تصویب قوانین
- تهدید بالفعل بزهکاران و جاعلان از طریق اجرای مجازات و برگزاری علنی جلسات دادگاه
- برگزاری دادرسی کيفری به صورت سریع
پیشگیری غیر کیفری یا کنشی
این نوع پيشگيری قبل از آنکه جرمی به وقوع بپیوندد انجام می‌شود و شامل اقدام‌های سرکوب‌گرانه و البته غير قهرآميز است.
این مورد در همه موضوعات اقتصادی، اجتماعی، وضعی، آموزشی و … انجام می‌شود. پیشگیری غیرکیفری به سبب قانون‌گرا کردن افراد و حفاظت از ایشان در برابر آماج جرایم مختلف است. در جرم‌های مربوط به جعل، افراد دارای هوش و معلومات عمومی بالا، عمدتا تحصيل‌کرده و بسیار هوشيار هستند. این نوع جرم به استعداد و توانایی بالا نیاز دارد و چنین مجرمانی عمدتا از چنین استعدادهایی برخوردار هستند. از آنجایی که جرم جعل به راحتی انجام نمی‌شود و جاعل باید از علومی مانند فیزیک، شیمی و شناخت انواع مواد و خواص آن‌ها اطلاع داشته باشد، شیوه‌های جلوگیری و پیشگیری از وقوع چنین جرم‌هایی هم منحصربه‌فرد و خاص است.
روش‌های شناسایی و تشخیص اسناد مجعول و اصیل
آموزش روش‌های شناسایی اسناد جعلی و اصلی به افرادی در معرض جاعلان سند ضروری است.
در این صورت کار افراد جاعل سخت‌تر خواهد بود. بنابراین آموزش روش‌های تشخيص اسناد مجعول برای پيشگيری از جعل سند بسیار موثر خواهد بود. در ادامه انواع روش‌های شناسایی اسناد را بررسی می‌کنیم:
بررسی فيزیکی
در این روش از دستگاه‌هایی مانند ميکروسکوپ، ذره‌بين، مولد نور ماورا بنفش و نور مادون قرمز استفاده می‌شود.
به طور مثال نور ماورا بنفش برای تشخيص الياف فلورسانس در اسکناس، لکه‌های باقيمانـده از پاک‌شدگی شيميایی و تقدم و تأخر در تقاطع خطوط مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین کاربرد نور مادون قرمز برای شناسایی و مقایسه جوهرهای به‌کاررفته در اسناد و فشار قلم بی‌نظیر است. حتی از نور معمولی هم می‌توان برای تشخيص اسناد جعلی، واتر مارک، خراشيدگی و فشار قلم استفاده کرد.
بررسی شيميایی
در این روش از داروها یا مواد شيميایی مختلف برای تشخيص اختلاف در رنگ جوهرها استفاده می‌شود.
این روش برای نمایش و ظهور نوشته‌های پنهانی یا پاک شده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بررسی مقایسه‌ای
بررسی مقایسه‌ای شامل بررسی خطوط، امضاهای استکتابی، امضاهای متعارف و مسلم‌الصدور و شناسایی نویسنده است.
در این صورت تعلق یا عدم تعلق خطوط به یک شخص خاص مشخص می‌شود. این شیوه بررسی خصوصيات فردی و عادات نوشتاری نویسنده را بررسی می‌کند.
بیشتر بخوانیم: همه چیز درباره الزام به تنظیم سند
مجازات جعل اسناد و مدارک | جعل اسناد چه حکمی دارد ؟
مجازات در نظر گرفته شده برای جاعلان سند در سال 1375 تصویب شده است و طی مواد ۵۳۲ ـ ۵۳۶ تعزیرات قانون مجازات اسلامی نوشته شده است. مجازات تعیین شده برای اسناد رسمی بیشتر از مجازات جعل نوشته و جعل اسناد غیر رسمی است.
- مجازات در نظر گرفته برای جعل و استفاده از اسناد و نوشته‌های غیررسمی، جبران خسارت به علاوه حبس ۶ ماه تا دو سال (یا پرداخت 3 ـ 12 میلیون ریال) است.
- اگر یک کارمند دولت در هنگام انجام وظیفه یا امور مربوط به کار، مرتکب جعل اسناد رسمی شود، مجازاتی برابر با 1 ـ 5 سال حبس (یا پرداخت ۶ ـ ۳۰ میلیون ریال) خواهد داشت.
- همچنین شخصی که کارمند نباشد و سند و نوشته رسمی جعل کند، مجازاتی برابر با ۶ ماه تا سه سال حبس (یا جریمه 3 ـ 18 میلیون ریال) خواهد داشت.
- طبق قانون اگر شخص بداند سندی جعلی است و از آن سند یا نوشته استفاده کند، مرتکب جرم شده است. اگر سند موردنظر رسمی باشد، مجزات ۶ ماه تا سه سال حبس (یا 3 ـ 18 میلیون ریال) خواهد داشت.
- در بخش قبل در صورتی که سند غیررسمی باشد، به ۶ ماه تا دو سال حبس (یا 3 ـ 12 میلیون ریال) محکوم می‌شود.
در کنار این موارد، موضوعاتی مانند جعل رسید و امضا، جعل یا ساخت مهر، جعل علامت، تصویربرداری از اوراق هویتی و مدارک دولتی، جعل اسناد پزشکی و … نیز جرم محسوب می‌شوند که مجازات‌های خاص خود را دارند. البته جعل امضا جرم محسوب نمی‌شود و اگر در کنار جعل سند قرار بگیرد، به عنوان جرم شناخته خواهد شد و مجازات در پی خواهد داشت.
جمع‌بندی
در این مقاله با انواع جعل سند و مجازات جعل واستفاده از سند مجعول آشنا شدید.
همانطور که گفته شد این نوع جرم در جامعه به راحتی انجام می‌شود و باید در این مورد توجه زیادی داشته باشیم. زیرا پیدا کردن افرادی که جعل اسناد ملکی یا جعل اسناد بانکی انجام می‌دهند به راحتی میسر نیست. از طرفی مجازات‌های مختلفی برای جعل اسناد دولتی یا غیر دولتی در نظر گرفته شده است تا افراد با علم به این مجازات‌ها از انجام چنین کارهایی خودداری کنند. امیدواریم چنین جرایمی در جامعه کمتر اتفاق بیفتد تا شهروندان با نظم و آرامش بیشتری به زندگی خود ادامه دهند. متشکریم که با ما همراه بودید. اگر سوال یا نظری در رابطه با این موضوع دارید، با مشاور حقوقی ما در میان بگذارید. در صورتی که از این مقاله راضی هستید، آن را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارید.
