اعسار مهریه چیست؟
اعسار مهریه به رهایی مرد از پرداخت کامل مهریه زن تا زمان رسیدن به توانایی مالی گفته میشود. مهریه، یکی از حقوق زن در قانون اسلامی است که در زمان جاری شدن عقد نکاح به زن تعلق میگیرد. میزان مهریه بستگی به توافق زوجین داشته و قانون خاصی برای کم یا زیاد بودن آن وجود ندارد.
پس از عقد، زن هر موقع خواست میتواند مهر خود را از مرد طلب کند. هنگامی که مرد دارای توانایی مالی برای پرداخت مهریه نباشد، میتواند دادخواست اعسار از مهریه را تنظیم و تسلیم دادگاه نماید. در صورتی که عدم توانایی مالی مرد با ارائه ادله محکم به دادگاه تأیید شود، دادگاه حکم اعسار را برای مرد صادر میکند.
موضوع عنوان اعسار از پرداخت دین که در قانون مدنی نیز آمده است، برگرفته از حدیث نبوی (المفلس فی امان الله) یعنی کسی که توانایی مالی ندارد و بدهکار است، رها می شود تا اینکه به توانایی مالی برسد و آنگاه دین خود را ادا نماید. بنابراین مهریه که از مصادیق و نمونه هایی از بدهکاری افراد در جامعه است که در روابط زن و شوهر نوعا در هنگام اختلاف ایجاد می شود.
البته مهریه یک نوع طلب مالی زن از شوهر و بدهکاری شوهر به زن است که در مقام مطالبه مهریه توسط زن از شوهر و صدور حکم محکومیت شوهر به خانم در پرداخت آن و ابلاغ و اجراییه به شوهر وی می تواند طبق قانون اجرای احکام مدنی با معرفی دو شاهد دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را بدهد.
مرجع قضایی نیز با تشکیل و شنیدن گواهی گواهان و اظهارات طرفین دعوی و احراز نداری و ادعای شوهر معمولا با پیش پرداخت اندک مهریه به زوجه و اقساطی شدن آن موافقت میکند که بستگی به رای دادگاه دارد. در صورتی که اموالی از مرد موجود باشد و منع قانونی نداشته باشد به درخواست زوجه، توسط اجرای احکام مدنی به نفع زوجه توقیف می گردد.
در این مطلب قرار است با طرح دعوا، مراحل، دلایل و شرایط پذیرش اعسار مهریه و مزایای داشتن وکیل اعسار بیشتر آشنا شوید:
قانون جدید اعسار مهریه
مطابق با قانون جدید مهریه، در صورت ادعای زوج مبنی بر عدم توانایی در پرداخت مهریه، دادگاه درخواست مرد را بررسی مینماید. پس از انجام تحقیقات لازم توسط دادگاه، حکم تأیید یا رد اعسار مهریه داده میشود. در صورت تأیید اعسار، مهریه قسطبندی خواهد شد. البته قبل از آن، مرد باید در حدود 10 درصد از مهریه را پرداخت کند. سپس هر ماه در حدود یک چهارم از درآمد خود را به عنوان مهریه به زن بپردازد. لازم به ذکر است، میزان قسط با توجه به نظر قاضی و شرایط زندگی فرد متفاوت خواهد بود.
طرح دعوی اعسار مهریه
نحوه عملی طرح دعوی اعسار از پرداخت مهریه در محکمه و سیر مرحله پرونده تا صدور حکم قطعی به شرح زیر می باشد:
اعسار به معنی نداری و عدم توانایی مالی در حال حاضر است و موضوع پرداخت مهریه یکی از انواع طلب طلبکار در روابط اجتماعی افراد می باشد.
در قانون مدنی نیز عنوان گردیده که در صورت عدم توانایی پرداخت بدهی توسط هر بدهکار به طلبکار و احراز و اثبات آن در دادگاه رییس دادگاه می تواند با تعیین مهلت و وقت مناسب به بدهکار، گشایش در پرداخت بدهی وی را فراهم آورد.
رویه عملی تشکیل پرونده در مراجع قضایی بدین صورت است که تا یک ماه پس از صدور حکم قطعی قضایی بر محکومیت زوج به پرداخت مهریه به زوجه و ابلاغ آن به زوج و یا همزمان با طرح دعوی مطالبه مهریه توسط زوجه در دادگاه، علیه همسرش و تشکیل پرونده و تعیین وقت رسیدگی، زوج یا همان شوهر نیز می تواند به موازات تشکیل پرونده مطالبه مهریه توسط زوجه، پرونده دعوی را تشکیل دهد.
بیشتر بدانید: بهترین وکیل تهران را بشناسید
شرایط و مراحل تنظیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه
مهریه در اصل عندالمطالبه است و به صراحت قانون زن به مجرد عقد نکاح مالک آن می شود. دادگاه تنها به استناد مطالبه مهریه اقدام به صدور حکم مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت آن می نماید و نمی تواند به پرداخت اقساطی یا دادن مهلت برای پرداخت مهریه حکم نماید. دراین رابطه ابتدا باید دادخواست اعسار داده شود تا دادگاه به استناد آن حکم به پرداخت اقساطی مهریه دهد زیرا ابتدا باید دین ثابت گردد و حکم به محکومیت آن داد شود وبعد از استقرار دین بر فرد میتواند به دادخواست اعسار وی رسیدگی شود.
نحوه عملی تشکیل پرونده اعسار و موفقیت در این پرونده اینست که زوج طبق قانون آیین دادرسی مدنی در باب اعسار دو نفر گواه معرفی نماید و یک فقره استشهادیه محلی مبنی بر اینکه گواهان معرفی شده از وضعیت نابه سامان مالی زوج با خبر باشند و همچنین شهادت دهند که زوج به دلیل عدم توانایی مالی نمی تواند مهریه زوجه را به صورت یکجا یا اقساط سنگین و زیاد پرداخت نماید.
طبق قانون آیین دادرسی مدنی در باب اعسار گواهان می بایست به صورت واقعی از وضعیت مالی و معیشتی و منبع مالی و چگونگی تامین مخارج زندگی وی مطلع باشند. لازمه ی چنین اطلاعاتی داشتن سابقه ی طولانی و متعارف آشنایی بدهکار و مدعی اعسار با گواهان است. ضمنا گواهان باید بی طرف و با مدعی اعسار روابط فامیلی نسبی و یا سببی تا درجه سوم نداشته باشند و نیز علیه طرف مدعی اعسار یعنی زوجه، در مراجع قضایی پرونده نداشته باشند.
دلایل و شرایط پذیرش اعسار از پرداخت مهریه
این نکته شایان ذکر است که تنها دلیل اعسار زوج از پرداخت مهریه همسرش فقط گواهی گواهان نیست بلکه طبق قانون مدنی در باب اعسار، لزوما باید گواهی دو نفر از گواهان پیوست دادخواست اعسار از طرف مدعی اعسار انجام شود. از جمله شرایط پذیرش اعسار از پرداخت مهریه دیگری که می تواند ادعای اعسار را به نظر قاضی اثبات نماید بی کاری در صورت احراز آن توسط دادگاه و مستاجر بودن و پرداخت اجاره بها و بدهکاری به اشخاص حقیقی و یا حقوقی ثالث و یا بیماری با داشتن مدارک های موثر پزشکی و غیره است که اثبات اینگونه دلایل با مدعی اعسار می باشد.
یادآور می گردد با صدور حکم پرداخت مهریه توسط دادگاه به وسیله زوج به زوجه از نظر حقوقی و قضایی اصل بر بدهکاری و توانایی مالی زوج در پرداخت مهریه به زوجه است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
نحوه تنظیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه
زمانی که شرایط پذیرش اعسار از پرداخت مهریه مورد قبول دادگاه قرار گرفت، در طرح دعوی اعسار توسط شوهر در حال حاضر، رویه بدین صورت است که مدعی برای تقدیم دادخواست اعسار به همراه دلایل فوق الذکر، به دفاتر خدمات الکترونیک قوه قضاییه مراجعه نماید و دادخواست از آن طریق، به دادگاه خانواده ارسال می گردد.
در مورد صلاحیت دادگاه رسیدگی به دعوی اعسار می توان گفت که با توجه به صراحت ماده 20 قانون اعسار و ماده 22 قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب، رسیدگی به دعوی اعسار، چنانچه دعوی اصلی یعنی همان دعوی مطالبه مهریه، قبلا مورد رسیدگی قرار گرفته، دادگاهی است که ابتدا به آن رسیدگی کرده است ولی اگر دعوای اصلی قبلا مورد رسیدگی قرار نگرفته، و در حال حاضر در حال رسیدگی است رسیدگی به دعوای اعسار نیز در همین دادگاه خواهد بود.
با تشکیل پرونده با تعیین وقت توسط دادگاه و دعوت از اصحاب دعوی (زوجین) و دعوت از گواهان، و بررسی سایر دلایل دادگاه معمولا حکم را صادر می نماید.
نحوه صدور حکم اعسار از پرداخت مهریه بدین صورت است که دادگاه با تعیین پیش قسط یا پیش پرداخت، از قبیل دو سکه بهار آزادی یا یا پنج سکه یا بیشتر، و سپس ماهیانه مبلغی را به عنوان بدهکاری مهریه معین می نماید.
بیشتر بخوانید: وکیل مهریه چه کمکی میتواند به شما کند؟
اعتراض به حکم اعسار مهریه
حکم صادره اعسار توسط طرفین دعوی قابل اعتراض در مراجع تجدید نظر است که در صورت عدم اعتراض آن در فرجه قانونی، و با تایید حکم اعسار دادگاه بدوی توسط مرجع تجدید نظر، حکم صادره بدوی قطعی می شود و توسط اجرای احکام در خصوص اجرای مهریه، به زوجه به همان نحوی که در حکم قطعی آمده است آن را اجرا می نماید.
موانع وصول مهریه
از مشکلاتی که در جریان طلاق مطرح می گردد اینست که زن با ادعای فقر و عدم امکانات مالی مرد مواجه می گردد. زوج مدعی اعسار از پرداخت مهریه می شود که رسیدگی به آن تشریفات خاص خود را دارد و گاهی زوج که امکان پرداخت یکجای مهریه را ندارد تقاضای تقسیط برای پرداخت مهریه را می نماید که در صورت موافقت زوجه و یا صدور رای دادگاه ممکن است وصول مهریه چندین ماه و یا چند سال طول بکشد.
مشکل دیگری که در جریان صدور رای دادگاه یا صدور اجراییه به منظور وصول مهریه مطرح می گردد موضوع مستثنیات دین در مهریه است.
بدین توضیح که زوج اموالی دارد ولی از جمله اموالی است که از نظر قانونی نمی توان آن را توقیف کرد و جهت وصول مهریه آن را به فروش رسانید.
مثلا مطابق ماده 69 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا، مسکن متناسب با شأن زوج قابل توقیف نیست و یا اینکه به موجب ماده 65 قانون اجرای احکام مدنی، وسایل و ابزار کسبه و پیشه وران و کشاورزان را نمی توان توقیف کرد.
یا درباره سرقفلی و حق کسب و پیشه و اتومبیل و تلفن و یا ودیعه اجاره و حقوق و مزایای محکوم و پس انداز وی که قابل توقیف می باشد یا خیر، و یا قابل توقیف نبودن سهم الشرکه محکوم علیه در شرکت های تجاری، یا قطعه زمینی که جهت احداث مسکن خریداری شده ولی هنوز احداث بنا در آن به عمل نیامده است و…از مواردی است که درباره آنها نظریات مختلفی ابراز شده است، و بعضا نیز بین مقامات قضایی و اجرای ثبت نیز رویه واحدی وجود ندارد.
همچنین گاهی زوجه به منظور وصول مهریه خود مالی را معرفی و توقیف می نماید ولی با ادعای مالکیت شخص ثالث مواجه می شود. این مورد از جمله مواردی است که زوجه در جریان مطالبه مهریه و توقیف و وصول اموال زوج با آن مواجه می گردد. همچنین گاهی نیز زوج ممکن است به منظور از فرار پرداخت دین (مهریه)، اموال خود را به دیگری منتقل کند و یا اینکه زوج برای فرار از اجرای حکم قصد خروج از کشور را داشته باشد.
حتما بخوانید: نفقه زن چگونه محاسبه می شود؟
قوانین کاربردی در بررسی اعسار مهریه
- قانون آیین دادرسی مدنی خصوصا در باب اعسار از پرداخت محکوم به
- قانون مدنی
- قانون اجرای احکام مدنی
- قانون نحوه اجرای احکام مدنی
- قانون خانواده
مدارک لازم برای تنظیم دادخواست اعسار مهریه
- اسم و فامیل خواهان و خوانده به همراه آدرس دقیقشان
- گواهی دو گواه
- استشهادیه محلی
- اجاره نامه در صورت مستاجر بودن خواهان
- مدارکی دال براینکه خواهان بدهکار بانک ویا اینکه مقروض به دیگران است
- مدارک معتبر پزشکی مبتنی بر اینکه خواهان دچار بیماری سختی است
نمونه متن گواهی گواهان جهت ضمیمه کردن به دادخواست اعسار از پرداخت مهریه:
اینجانبان ———-و————— امضا کنندگان زیر ساکن همسایگی محل سکونت مدعی اعسار آقای ——– با در نظر گرفتن خداوند متعال شهادت می دهیم مبنی بر اینکه نامبرده را حدودا ده سال می شناسیم و با وی رفت و آمد خانوادگی داریم. نامبرده فردی بی کار و بدون درآمد مالی می باشد و حاضریم مراتب فوق را در مراجع قانونی شهادت دهیم.
اعسار مهریه چقدر طول میکشد؟
به طور کلی، مدت زمان اعلام اعسار مهریه به مدارک ارائه شده برای اثبات ادعای فرد به دادگاه بستگی دارد. همچنین زمان لازم برای بررسی ادله ارائه شده نیز متفاوت میباشد. به طور مثال برای مشخص نمودن اموال و دارایی فردی که شغل آزاد دارد، زمان بیشتری نسبت به تعیین دارایی فردی که شغل دولتی دارد، نیاز است. تعیین اقساط اعسار از مهریه نیز بر اساس بدهی کل و شرایط موجود، حساب شده و وقت معین و دقیق ندارد.
اعتراض به اعسار مهریه
در صورتی که دادگاه حکم به اعسار دهد و زوجه به حکم دادگاه اعتراض داشته باشد، میتواند اعتراض خود را در زمان تجدید نظر و پیش از اعلام حکم قطعی، به دادگاه تسلیم نماید. برای این کار لازم است زن از یک مشاور خانواده مجرب کمک بگیرد.
در این حالت، زن باید لیستی از دارایی منقول و غیرمنقول مرد را تهیه کرده و به دادگاه ارائه نماید. در صورت اثبات مدارک ارائه شده، دادگاه حکم رد اعسار مهریه را صادر میکند. در نتیجه مرد موظف به پرداخت کامل مهریه از دارایی خود خواهد بود.
نحوه اثبات اعسار یک شخص به کمک وکیل اعسار
وقتی شخصی با رای دادگاه به پرداخت مبلغی محکوم میشود اما توان پرداخت آن را ندارد باید دادخواست اعسار بدهد و دو شاهد ادعای او را در شهادتنامه تایید کنند. برای اینکه این کار به درستی صورت بگیرد و مشکلی در روند قانونی آن ایجاد نشود بهتر است از یک وکیل اعسار با تجربه کمک و مشاوره گرفته شود.
وکیل اعسار شهود را راهنمایی میکند تا برای اثبات اعسار شخص، در برگه شهادتنامه همه موارد مورد نیاز را ذکر کنند. برای مثال باید منبع و منشا اطلاعات شهود در شهادتنامه قید شود و مشخص شود که آنها چه ارتباطی با خواهان دارند و درآمد فعلی او در زمان اقامه دادخواست اعسار چه مقدار است. علاوه بر این باید نحوه امرار معاش خواهان و اینکه چرا توان پرداخت مبلغ محکومیت را ندارد در شهادتنامه نوشته شود. شهود باید از همه جزییات زندگی شخص معسر اطلاع داشته باشد، در غیراینصورت ممکن است به شهادت کذب متهم و به دادسرای عمومی و انقلاب معرفی شوند. به همین منظور برای جلوگیری از این مشکلات حتما پیش از تنظیم شهادتنامه باید با یک وکیل اعسار خبره و دانا مشورت کرد.
مزایای داشتن وکیل اعسار چیست؟
اعسار از پرداخت مهریه و به طور کلی دین، همانطور که گفته شد نیاز به اثبات دارد و مسئول اثبات این امر، مدعی اعسار است.
اعسار از پرداخت مهریه، یکی از مواردی است که قانون گذاری سعی کرده است اثبات آن را تسهیل نماید؛ اما به هرحال دشواریهایی از جهت حقوقی بر اثبات این ادعا حاکم است چرا که اعسار حقوق مالی محکوم له یعنی زوجه را تحت شعاع قرار میدهد.
بنابراین همچنان مدعی اعسار مسئول اثبات ادعای خود است.
گفته شد که برای اثبات اعسار، نیاز به گواه و تکمیل استشهادیه است با این حال استفاده از شاهد و معرفی آنها به دادگاه نیازمند توجه به نکاتی است که به آن موارد جرح شاهد میگویند.
اگر شاهد معرفی شده از جانب مدعی اعسار به نحوی جرح شود؛ شهادت آن از اعتبار برخودار نخواهد بود و نمیتواند در اثبات امری به کار بسته شود. طبعاً ممکن است وکیل محکوم له یا خود محکوم له در جلسه رسیدگی به ادعای اعسار، از جرح شاهد به عنوان یک ابزار دفاعی استفاده نمایند در نتیجه حضور وکیل میتواند یاری گر مدعی برای اثبات ادعای خود باشد.
در این مطلب مواردی نظیر مستثنیات دین، مواعد طرح دادخواست اعسار و گردش کار آن مطرح شد؛ بنابراین روشن است که طرح این دادخواست و اقامه چنین دعوایی ظرافتهایی دارد چرا که غفلت از مواعد یا اهمال در معرفی صحیح اموال به عنوان مستثنیات دین یا عدم توجه به طی مرحلهای خاص میتواند منجر به تغییر سرنوشت دعوا شود؛ چرا که دعوا اولا در حالتی طرح میشود که خوانده آن همسر سابق خواهان است و میتواند شناخت خود از اموال و بستگان خواهان را علیه وی به کار گیرد.
چرا به وکیل اعسار نیاز داریم؟
به عنوان نمونه، مستثنیات دین یک امر مطلق نیست و قانون پیش بینی کرده است اگر مدیون (محکوم علیه) در منزلی سکونت داشته باشد که بیش از شان و نیاز عرفی او باشد؛ این ملک (اگر متعلق به خواهان یعنی محکوم علیه بابت مهریه باشد) می تواند به عنوان محل پرداخت دین یا محکومٌ به فروش برسد. و پس از کسر محکومٌ به باقی مانده مبلغ ملک فروخته شده به مدیون مسترد شود؛ بنابراین برای هر دو طرف دعوا بحث مستثنیات دین میتواند موارد قابل تاملی داشته باشد تا با اثبات شانیت منزل تحت سکونت محکوم علیه برای وی، بتوان مانع فروش آن جهت پرداخت دین شد یا آن که در مقابل خوانده یا محکوم له با استناد به فراتر بودن ارزش ملک تحت سکونت از نیاز و شان محکوم علیه خواستار فروش ملک برای پرداخت محکوم به شود.
روشن است مراحل اثبات مواردی نظیر شان و ارزش اجتماعی یا حتی نیاز مجکوم علیه که قابلیت تفاسیر مختلف دارند، به وکیل اعسار نیاز دارد که تجارب و دانش تخصصی در این زمینه داشته باشد و مهارت های لازم جهت دفاع از حقوق مالی و انسانی موکل خود را دارا باشد.
قسط بندی دادگاه برای شخص معسر به کمک وکیل اعسار
بعد از اینکه با کمک وکیل اعسار و با شهادت شهود، عدم توانایی فرد برای پرداخت یکجای مبلغ ثابت شد، دادگاه با توجه به میزان درآمد و میزان محکومیت شخص مدعی اعسار، مبلغ مذکور را قسط بندی میکند. البته لازم به ذکر است که این تقسیط که با توجه به وضعیت مالی معسر انجام میشود نباید به شکلی باشد که به طرف مقابل پرونده و حقوق او آسیب وارد کند.
مجازات پنهان کردن اموال از دادگاه
در برخی موارد ممکن است فردی اموال و دارایی خود را از دادگاه مخفی کند. در این صورت اگر دادگاه متوجه شود که مالی مخفی شده و در لیست اموال به آن اشاره نشده است، شخص خاطی را به حبس درجه ۷ محکوم مینماید. این حبس ممکن است ۳ تا ۶ ماه طول بکشد و در نهایت دادخواست اعسار شخص متقاضی نیز رد خواهد شد. بنابراین بهتر است لیست اموال را صادقانه تنظیم کنید.
در انتها لازم به یادآوری است که حضور وکیل اعسار میتواند نقش بهسزایی در تسهیل روند پرونده داشته باشد. بنابراین بهتر است حتما از یک وکیل خبره در این حوزه کمک بگیرید. در همین راستا میتوانید با وکلای ما در موسسه حقوقی سفیر صلح تماس بگیرید.
گروه وکلای سزا آنلاین همواره آماده ارائه خدمات حقوقی به شما عزیزان هستند.
برای دریافت مشاوره حقوقی هم اکنون تماس بگیرید:
سوالات متداول
آیا برای اثبات اعسار خود، نیازی به آوردن شهود است؟
این یکی از رایج ترین سوالاتی است که از وکلا پرسیده می شود. در حقیقت یکی از مدارک لازم برای قبول درخواست اعسار از مهریه این است که حتما شهودی را با خود داشته باشید که بتوانند نسبت به وضعیت کاری شما شهادت دهند. این مسئله به صدور رای از سوی دادگاه کمک می کند.
مدارک لازم برای دادخواست اعسار از پرداخت مهریه چیست؟
مدارک زیادی برای ارائه ی درخواست اعسار از سوی مرد نیاز است. در صورتی که کار خود را به یک وکیل ماهر سپرده اید، او برایتان شرح خواهد داد اما در صورتی که خودتان می خواهید اقدام به انجام این کار کنید، بهتر است اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی تان را به همراه داشته باشید. اگر خود زوجه درخواست مطالبه ی مهریه کرده باشد، نیازی نیست که سند ازدواج همراهتان باشد. یک رسید از گردش مالی شما هم باید ضمیمه ی تمام مدارکتان باشد تا دادگاه راجع به منبع درآمدی شما اطمینان حاصل کند.
مهلت زمانی درخواست اعسار از پرداخت مهریه چقدر خواهد بود؟
آقایان بهتر است متوجه باشند که مهلت زمانی ارائه ی درخواست اعسار از پرداخت مهریه محدود است. به همین خاطر توصیه می کنیم که حتما با یک وکیل اعسار پایه یک دادگاه خانواده ماهر و متبحر مشورت کنند. مهلت ارائه این درخواست باید تا قبل از صدور حکم قطعی محکومیت باشد. به همین خاطر پیش از این که حکم جلب شما گرفته شود، بهتر است برای ارائه ی این درخواست به دادگاه اقدام کنید.
اگر مهریه زن عند الاستطاعه باشد، درخواست اعسار مرد چگونه خواهد بود؟
در چنین شرایطی باید بگوییم که چنین مسئله ای ممکن نیست و درخواست مرد پذیرفته نمی شود. در حقیقت اگر مهریه ی زن عند الاستطاعه باشد، این وظیفه ی اوست که توانایی مالی و تمکن مرد را اثبات کند. در صورتی که نتواند چنین کاری را انجام دهد، طبعاً مهریه ای به او تعلق نخواهد گرفت.
