هبه نامه چیست؟ نمونه قرارداد هبه

هبه در لغت به معنای بخشش و هدیه است و بر طبق ماده ی 795 قانون مدنی عقدی است که به موجب آن یک نفر مال خود را به طور مجانی و با رضایت کامل به فرد دیگری تملیک می‌کند. درعقد هبه تملیک‌کننده واهب، کسی که مال به ملکیت او در می‌آید متهب و مالی را که مورد هبه است عین موهوبه می‌گویند. هبه به تملیک رایگان عین اختصاص نمی‌یابد و کلمه‌ی مال در ماده 795 شامل هبه‌ی دین و منفعت نیز می‌شود.

شروط عقد هبه ‌نامه

واهب باید برای تصرف در مال خود اهلیت داشته باشد. به عبارت دیگر علاوه بر اهلیت معامله، نباید ورشکسته باشد و یا در مالی تصرف کند که وثیقه‌ی طلب خاصی است. برطبق قانون مدنی عقد هبه مشروط به قبول متهب و قبض مال توسط او است.  قبض مال توسط متهب از ارکان عقد هبه محسوب می‌شود. متهب علاوه بر قبول هبه باید مال موهوبه را از واهب تحویل بگیرد. اگر قبل از قبض، واهب یا متهب فوت کند هبه باطل است زیرا هیچ قبضی صورت نگرفته و در نتیجه انتقال مالکیت رخ نداده است. قبض موهوبه باید با اذن واهب صورت گیرد در نتیجه فوت و یا حجر واهب پیش از قبض موهوبه توسط متهب، مانع انعقاد هبه می‌شود. در مقابل حجر متهب اثری بر بر وقوع هبه ندارد زیرا قبض مال می‌تواند توسط ولی متهب انجام شود.

بر اساس ماده‌ی 799 قانون مدنی اگر هبه برای صغیر یا مجنون یا سفیه باشد قبض توسط ولی صورت می‌گیرد. بر طبق قانون، درصورتی که پیش از عقد هبه، عین موهوبه با رضایت و آگاهی واهب، در ید متهب باشد دیگر نیازی به قبض مجدد موهوبه نیست. هبه می‌تواند معوض یا غیر معوض باشد. در هبه‌ی معوض شرط عوض وجود دارد. به این معنا که واهب شرط می‌کند که متهب مالی را به او بدهد یا عمل مشروعی را به طور رایگان برای او انجام دهد. وجود شرط عوض در هبه منافاتی با رایگان بودن تملیک ندارد زیرا شرط در برابر تملیک قرار نمی‌گیرد. عوضی که در هبه‌ی معوض درنظر گرفته می‌شود در مقابل موهوبه نیست و نیازی نیست که ارزش آن‌ها برابر باشد. درعقد هبه ممکن است فروش یا اجاره‌ی مالی به مبلغ معین به عنوان شرط عوض مقرر شود. هبه‌ی غیر معوض عقدی است که در آن واهب از متهب درخواست عوض نکرده باشد و متهب چیزی در عوض هبه به واهب پرداخت نکند.

بیشتر بخوانید: وکیل ملکی چه کمکی به شما خواهد کرد؟

تفاوت هبه نامه رسمی و غیر رسمی

به ‌موجب ماده ۴۷ قانون ثبت‌اسناد و املاک، عقد هبه باید در دفترخانه اسناد رسمی به ثبت برسد. در غیراین‌صورت قرارداد هبه در هیچ‌ یک از ادارات و محاکم پذیرفته نخواهد شد. بر طبق ماده 10 قانون مدنی که مبتنی بر اصل آزادی قرارداد‌ها می باشد هر فردی درصورت داشتن اهلیت می‌تواند اموال خود را با سند رسمی یا عادی به فرد دیگری انتقال دهد اما درصورتی‌که سند عادی و غیر رسمی باشد دارنده‌ی آن باید صحت وقوع عقد را ثابت کند. هبه نامه می‌تواند رسمی و یا غیررسمی و عادی باشد. هبه رسمی دارای سند رسمی است و بر همین اساس امکان تردید و انکار در آن وجود ندارد. بر طبق قانون این سند قابل اعتماد است و هیچ‌کس نمی‌تواند در اصالت و صحت آن تردید کند. در مقابل امکان تردید در صحت هبه‌نامه‌ی غیررسمی و عادی وجود دارد. در صورتی‌که کسی مدعی عدم اعتبار هبه‌نامه‌ی غیررسمی شود، دادگاه موظف است سند مذکور را مورد بررسی و بازبینی قراردهد و اصالت آن را بررسی کند. برای مثال در صورتی‌که مردی قسمتی از زمین خود را بدون هبه نامه‌ی رسمی به همسر خود هبه کند و پس از آن اختلافی در خصوص اصالت هبه نامه‌ی عادی به وجود آید، صحت هبه‌نامه باید توسط دادگاه تائید شود.

هبه‌نامه تنها زمانی رسمی است که در دفتر اسناد رسمی ثبت شود. بنابراین هبه‌نامه‌ای که به صورت عادی و یا حتی در بنگاه معاملات ملکی به ثبت می‌رسد رسمی نیست. با این‌وجود این سند عادی درصورتی‌که با رعایت شرایط شکلی آن تنظیم شود قانونی محسوب می‌شود. در مجموع هبه‌نامه‌ی رسمی و غیررسمی هردو معتبر هستند اما ممکن است در یک دعوای حقوقی در خصوص اعتبار هبه نامه‌ی عادی و غیررسمی تردیدی مطرح شود و قابلیت استناد به آن در برخی موارد با مشکل روبرو شود. هبه‌ای که دارای سند محضری باشد به راحتی قابلیت اجرا دارد و دعوای آن در دادگاه مسموع است.

اعتبار هبه نامه

هبه‌نامه چه به صورت رسمی و چه غیررسمی و عادی و یا حتی شفاهی معتبر است. به شرط آن‌که شرایط شکلی آن رعایت شود و واهب دارای اهلیت باشد و با رضایت مال خود را هبه کرده باشد و متهب نیز آن را پذیرفته و قبض کرده باشد. اگر هبه‌نامه رسمی باشد تردیدی در صحت آن وجود ندارد مگر آنکه صوری باشد. برای مثال اگر پدری در زمان حیات خود بخشی از مال خود را با سند رسمی به یکی از وراث هبه کرده باشد و مال موهوبه به قبض وارث در آمده  باشد، پس از فوت پدر آن مال متعلق به شخص متهب است و سایر ورثه حق دخالت و ادعای مالکیت در آن مال را ندارند مگر آن‌که ثابت کنند سند رسمی صوری و تقلبی است.
برای اثبات هبه‌نامه هریک از طرفین می‌توانند به دادگاه دادخواست ارائه کنند. اگر هبه‌نامه‌ای عادی و غیررسمی باشد توسط کارشناس مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگر هبه شفاهی باشد در صورت وجود شاهد و با نظر دادگاه می‌توان از شهادت شهود به عنوان ادله اثبات دعوا استفاده کرد. علی‌رغم اعتبار هبه نامه‌ی رسمی و غیررسمی، اهمیت تنظیم هبه نامه‌ی رسمی زمانی بیشتر مشخص می‌شود که در یک پرونده‌ی حقوقی واهب زمینی را به متهب هبه کند که سند نداشته باشد در این صورت متهب با هبه نامه‌ای که دارد می‌تواند به دادگاه مراجعه کرده و الزام به تنظیم سند رسمی به طرفیت واهب را درخواست کند. در چنین شرایطی اگر هبه نامه رسمی  باشد برای گرفتن سند مالکیت نیازی به حضور واهب نیست. در غیراین‌صورت اگر هبه‌نامه عادی باشد حضور واهب الزامی است.

رجوع از عقد هبه

عقد هبه را می‌توان یک عقد جایز دانست. زیرا واهب می‌تواند از آن رجوع کند. با این وجود بر اساس ماده 80  قانون مدنی در برخی شرایط امکان رجوع وجود ندارد. در صورتی‌که عین موهوبه ( یعنی مالی که هبه شده است ) از بین رفته باشد، متهب ( گیرنده هبه ) پدر، مادر یا اولاد واهب باشند،  هبه از نوع هبه معوض بوده باشد و عوض هبه هم دریافت شده باشد، مال هدیه شده از ملکیت هبه گیرنده خارج شده باشد و به دیگری تعلق گرفته باشد و در صورتی‌که در مال هبه شده تغییراتی حاصل شده باشد دیگر نمی‌توان از هبه رجوع کرد. اگر هبه دارای سند رسمی باشد، واهب بدون نیاز به اثبات آن می‌تواند درخواست رجوع از هبه را در دادگاه مطرح کند. اما اگر هبه به صورت غیررسمی باشد واهب ابتدا باید انعقاد عقد هبه را ثابت کند و پس از آن درخواست رجوع کند. با رجوع از هبه مال به واهب باز می‌گردد و اگر آسیبی به مال وارد شده باشد متهب ضامن نیست و واهب نمی‌تواند از او درخواست خسارت کند. اگر مال منافعی داشته باشد، پس از رجوع، منافع متصله متعلق به واهب و منافع منفصله متعلق به متهب خواهد بود.

بیشتر بخوانید: وکیل قتل وکالت چه اموری را قبول میکند؟

مراحل و مدارک لازم برای تنظیم قرارداد هبه توسط وکیل

1- مراجعه به وکیل و ارائه‌ی اطلاعات دقیق در مورد جزئیات قرارداد

2- درصورت نیاز باید وکالتنامه وکیل را امضا کنید

3- انجام مراحل قانونی عقد قرارداد به کمک وکیل

مدارک مورد نیاز شامل مدارک شناسایی مانند شناسنامه، کارت ملی طرفین قرارداد و سند، مدرک و یا قولنامه  که نشان‌دهنده توافقات دو طرف قرارداد باشد، است.

نمونه فرم هبه نامه

هبه‌نامه می‌تواند معوض یا غیرمعوض و رسمی یا غیررسمی باشد. هبه‌نامه در فرم‌های مختلفی تنظیم می‌شود. اگر عوضی در قرارداد درنظر گرفته نشود هبه از نوع غیرمعوض است. علاوه بر این، اگر قرارداد هبه توسط طرفین تنظیم شود و در دفترخانه اسناد رسمی به ثبت نرسد هبه از نوع غیر رسمی و دستی است.

نمونه‌ هبه نامه رسمی

ماده1- طرفین قرارداد:

قرارداد حاضر در تاریخ……………..اصالتا/ وکالتا/ فضولتا/ نیابتا/ ولایتا/ قیمومتا فی ما‌بین؛

“آقا/خانم …….”به شماره شناسنامه ………..، کد ملی …………، صادره از ……،تلفن ثابت ……….،تلفن همراه …………..، به آدرس  ………………………………………… که ازین پس « واهب » نامیده خواهد شد “آقا/خانم …….”به شماره شناسنامه ………..، کد ملی …………، صادره از ……،تلفن ثابت ……….،تلفن همراه …………..، به آدرس …………………………………………که ازین پس « متهب» نامیده خواهد شد، به منظــور انجام موضوع قرارداد منعقد میگردد و طرفین ملزم و متعهد به اجرای مواد و اصول آن میباشند.

ماده 2- عین موهوبه:

تمامت شش دانگ یک دستگاه آپارتمان در طبقه           سمت            به مساحت          متر مربع قطعه              تفکیکی دارای پلاک                فرعی از               اصلی مفروز و انتزاعی از
پلاک                 فرعی از اصلی نامبرده واقع در اراضی                   بخش             ثبتی تهران و محدوده و مورد ثبت سند مالکیت شماره            مورخ              صفحه           جلد              به شماره چاپی        صادره به نام واهب با برق اختصاصی شماره پرونده                تماماً و بقدر الحصه از برق مشترک شماره پرونده               و از آب مشترک شماره اشتراک               و از گاز شهری شماره شناسایی       منصوبه های در آن .

ماده 3- مال العوض :

مبلغ ……….ریال  رایج که تماماً و نقداً به واهب تسلیم گردیده است.

ماده4- شرایط قرارداد:

کلیه شرایط صحت هبه قطعی اعم از قبض و اقباض و صیغه به اظهار و غیره اجرا شده و طرفین ضمن العقد خارج لازم که به قرار عقد خارج لازم به طور شفاهی بین آنان منعقد گردیده ، هرگونه ادعا و اعتراض بعدی احتمالی ولو به عنوان تضرر و غیره را از خود سلب و ساقط نمودند .

منافع عین موهوبه قبلاً به کسی واگذار نشده و متهب پس از رویت آن با وقوف کامل از محل وقوع ، حدود و مشخصات اقرار به تصرف و قبض عین موهوبه نمود .

بدهی های احتمالی مربوط به عین موهوبه به عهده …………………….می باشد

ماده5- طرفین عقد حق هرگونه فسخ یکجانبه را از خود ساقط می نمایند.

ماده6- واهب یا واهبین ملزم به حضور در دفتر اسناد رسمی جهت تنظیم هبه نامه رسمی وانتقال دائمی سند ملک می باشند.

ماده7– مستندات مربوط به احرازمالکیت واهب یا  واهبین پیوست بلافصل هبه نامه می باشد.

ماده8- حل اختلاف:

در صورت بروز اختلاف در مفاد قرارداد یا اختلاف در تفسیر یا تعبیر متن آن موضوع ابتدا از طریق مذاکره فی مابین و درصورت عدم وصول به نتیجه، از طریق                      قابل حل است و رأی صادره قطعی و لازم الاجراست.

ماده9-امضای طرفین/ تاریخ:

این قرارداد ………….. صفحه ای مشتمـل بر ……… ماده در تاریخ …………. در محل ملک موهوبه تنظیم و امضا گردید که دارای …………….. نسخه با اعتبار واحد است و طرفین در كمال صحت و سلامت عقل با اطلاع كامل از مفاد آن مبادرت به امضاء و انعقاد آن نمودند. این قرارداد لازم‌الاجرا و لازم الاتباع بوده و از هر حیث برای طرفین قطعی تلقی می‌گردد.

امضای طرف اول                                                                           امضای طرف دوم

 امضای شاهد اول                                                                       امضای شاهد دوم